Kieliszki do „ócz kąpieli”

Ze wszystkich pięciu zmysłów, utrata wzroku jest określana jako najbardziej dotkliwa. Ale nawet błahsze problemy z widzeniem doprowadzają nas do rozpaczy. Mówimy, że „ktoś/coś wpadł/wpadło komuś w oko” i rozumiemy przez to nie tylko upodobanie, ale także problem z zapomnieniem, długo trwające, nierzadko niemożliwie irytujące poczucie „obecności” czegoś. Ta figura retoryczna doskonale oddaje rzeczywisty problem z zanieczyszczeniem, które dostało się do oka. Ziarenko piasku, rzęsa, odprysk materiału czy nawet drobina pyłku kwiatowego, urasta do niewiarygodnych rozmiarów. Czasem oczywiście będziemy wymagali pomocy lekarskiej, ale możemy także pomóc sobie sami starym domowym sposobem – kąpielą oczu.

Kąpiele oczu były znane i skutecznie wykorzystywane już kilka wieków temu. Znane są srebrne kieliszki do kąpieli oczu datowane na XVI wiek, a od XVIII wieku zaczęto używać naczynek ceramicznych i szklanych a na początku XX wieku weszły do użycia naczynka aluminiowe. Kąpiele oczu miały dwa podstawowe zadania: oczyścić oko i dostarczyć do niego środek leczniczy, jeśli była taka potrzeba. Znane są wanienki do „ócz kąpieli”, które poza swoimi walorami estetycznymi, miały niestety również swoje wady użytkowania, bo oczywiście trudno w wanience wykąpać jedynie oczy. Trzeba było zanurzyć całą twarz.

 

 

Ale jednymi z najpopularniejszych, również w zbiorach muzealnych, są kieliszki do kąpieli oczu. Te niewielkie naczynka tak bardzo przypominające zwykły mały kieliszek do wódki lub do jajek, zwykle kilkucentymetrowy, z niedługą nóżką na stabilnej stopie, wyróżnia się właściwie tylko ukształtowaniem rantu, którego łódeczkowata forma miała idealnie dopasować się do oczodołu. Zanim wynaleziono krople do oczu nalewano do kieliszka wodę lub roztwór leczniczy, przykładano oko do stojącego na stole naczynia, po czym delikatnie je przyciskając podnoszono i odchylano głowę w tył jednocześnie otwierając powiekę. Kilkukrotne mruganie pozwalało na rozprowadzenie cieczy na powierzchni gałki ocznej i przedostanie się jej pod powieki, czyli kąpiel oka.

 

 

 

 

 

 

Wśród materiałów wykorzystywanych do wyrobu kieliszków do kąpieli oczu znajdziemy zarówno metale szlachetne (jak wspomniane wyżej srebro), kryształ górski, ale przede wszystkim szkło (w tym także uranowe) i ceramikę. Towarzyszy im pełna gama form i dekoracji, od zupełnie ascetycznych, prostych wzorów, skończywszy na ręcznie malowanej porcelanie i wymyślnie formowanym i barwionym szkle.

 

 

 

 

 

 

 

 

Kieliszki były popularne na całym świecie. Wiele z nich można oglądać na stronach muzeów, nie tylko tych zajmujących się historią medycyny. O ich skomplikowanej historii i przebytych drogach może świadczyć m.in. historia szklanego ciemnozielonego kieliszka znalezionego w Egipcie a eksponowanego aktualnie na stronie The British Museum. Opis kuratorski mówi: Jest to prawie na pewno [naczynie] brytyjskie ze względu na niezwykle szerokie, wypolerowane krawędzie czarki. Srebrne kieliszki do kąpieli oczu o takim kształcie wykonywano w Edynburgu około 1800 r. Pięć szkockich domów szklarskich w swoich cennikach wymieniło „eye glasses”. (Komentarz osobisty George Sturrock, listopad 2018). Prawdopodobnie wywieziony z Wielkiej Brytanii do Egiptu przez Winifredę Blackman i używany przez nią w leczeniu infekcji oczu u miejscowych mieszkańców.

Dziś wciąż stosuje się kąpiele oczu, choć z pewnością nie na taką skalę. Mamy wygodne dozowniki kropli, ale w niektórych przypadkach kąpiel oczu jest o wiele skuteczniejsza i łatwiejsza do wykonania. Dzisiejsze kieliszki i „kieliszki” do kąpieli oczu wykonane są zwykle ze szkła lub plastiku i silikonu. Medycyna ajurwedyjska poleca kąpiele oczu w roztopionym maśle Ghee, jako nieinwazyjny zabieg regenerujący oczy, a na każdym środku chemicznym znajdziemy ostrzeżenia, by w przypadku dostania się tegoż środka do oka jak najszybciej przepłukać je wodą na przykład przez zastosowanie kąpieli oka. W wanience/misce lub z użyciem kieliszka… nawet zwykłego kieliszka do jajek.

 

Źródła:

https://americanhistory.si.edu/collections/search/object/nmah_994422

https://www.britishmuseum.org/collection/object/E_Af1954-23-4069

https://collection.sciencemuseumgroup.org.uk/objects/co152597/green-glass-eye-bath-europe-1801-1900-eye-bath

https://victoriancollections.net.au/items/5859b681d0ce591cf0aaace9

https://www.wikihow.com/Wash-Eyes-With-Water

https://www.pharmacy.com.mt/kb/eye-wash-techniques/

https://www.facebook.com/przyrzad